Παγκοσμιοποίηση. Τα θετικά και τα αρνητικά της.

Εδώ και μια δεκαετία κυρίως, ακούμε και διαβάζουμε για την παγκοσμιοποίηση, φαινόμενο το οποίο άλλοι το θεωρούν θετικό, άλλοι αρνητικό, ενώ πάντα κάποιοι κρατούν μια πιο μετριοπαθή στάση. Στο παρακάτω κείμενο λοιπόν θα ασχοληθούμε με την πολυπολιτισμικότητα, τα ήθη, έθιμα και αξίες που διαμοιράζονται σε όλο τον κόσμο, και το εάν τελικά έχουν θετικό ή αρνητικό πρόσημο στη ζωή μας.

Η παγκοσμιοποίηση, όρος που πρώτη φορά δόθηκε από τον Theodore Levitt, είναι η αυτονόμηση της οικονομίας, κουλτούρας, πολιτισμού, γραμμάτων και τεχνών, της επικοινωνίας και άλλων παραμέτρων, οι οποίες παλαιότερα ήταν προιόν ενός κράτους μόνο. Ο όρος και οι επιρροές του άρχισαν να γίνονται αισθητές μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και χαρακτηρίζονται από διάφορα γνωρίσματα. Ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου, κινητικότητα ανθρώπων και χρήματος, άνθιση της τεχνολογίας και των επιστημών. Κυρίως η διεθνοποίηση συναντάται σε πολιτισμικό και τεχνολογικό επίπεδο, με τα παραδείγματα να είναι πολλά: τουρισμός στο εξωτερικό, μετανάστευση, εξαγωγή τροφίμων(πχ κινέζικο φαγητό), μόδα και κουλτούρα, μεγάλες αθλητικές οργανώσεις σε διεθνές επίπεδο (Παγκόσμια πρωταθλήματα), ανάπτυξη στις τηλεπικοινωνίες.

Σε ένα τέτοιο παγκόσμιο ζήτημα βέβαια, υπάρχουν υποστηρικτές αλλά και πολέμιοι.

Η διεθνοποίηση έχει εκατοντάδες θετικές συνεισφορές στην ανθρωπότητα, σε όλους τους τομείς. Ξεκινώντας από την οικονομία, έχουν ανοίξει οι ορίζοντες του εμπορίου. Πλέον, υπάρχουν εμπορικές διαδρομές σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, οι οποίες είναι μέσο διακίνησης κάθε λογής προϊόντων. Πετρέλαιο, πολύτιμους λίθους, τρόφιμα, πρώτες ύλες κτλ. Παλιότερα αυτό δεν γινόταν, και κάθε λαός αναγκαζόταν να πορευτεί με υλικά που παράγονταν στο έδαφός του. Εξαιτίας του εμπορίου άρχισε να μοιράζεται και ο πλούτος, κάνοντας φτωχά κράτη πλουσιότερα, ή ακόμη και μεγάλες δυνάμεις (όπως για παράδειγμα οι αραβικές χώρες-εξαγωγείς πετρελαίου). Δίχως το άνοιγμα των συνόρων τίποτα από τα παραπάνω δε θα ήταν εφικτό, και οι άνθρωποι θα ζούσαν σε πολύ χειρότερες συνθήκες από τις σημερινές.

Επόμενη κατηγορία, ο πολιτισμός. Είμαστε όλοι μάρτυρες της τεράστιας πολιτισμικής αλλαγής στη ζωή μας. Πλέον είναι πολύ εύκολο κάποιος να ταξιδέψει στο εξωτερικό για να κάνει διακοπές. Επίσης πάρα πολλοί άνθρωποι γίνονται μετανάστες είτε για να βρουν δουλειά, είτε για να έχουν μια δουλειά με καλύτερες οικονομικές απολαβές. Εξίσου σημαντική είναι και η άνθιση της μόδας. Οι άνθρωποι έχουν πλέον τις ίδιες στιλιστικές επιρροές με όλο τον πλανήτη, και μπορούν να επιλέξουν τον τρόπο ντυσίματός τους ελεύθερα και με περισσότερες επιλογές από παλαιότερα. Τέλος ας μην ξεχνάμε την ψυχαγωγία, αφού με το άνοιγμα των συνόρων έγιναν γνωστά χιλιάδες αθλήματα τα οποία πλέον είναι διεθνή (ποδόσφαιρο-μπάσκετ τα κυριότερα).

Εξίσου σημαντική πρόοδος έχει παρατηρηθεί στις επιστήμες. Όταν οι επιστήμονες προέρχονται από μία μόνο χώρα, τότε μειώνεται το ποσοστό για νέες ιδέες. Αντίθετα, πλέον σε μεγάλα διεθνή ερευνητικά προγράμματα(CERN) οι επιστήμονες είναι από δεκάδες χώρες, και είναι το γνωστικό επίπεδο πολύ μεγαλύτερο. Η ιατρική, επίσης έχει κάνει πολύ μεγάλα άλματα προόδου, με τη βοήθεια του εμπορίου, αφενός γιατί περισσότερα υλικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία φαρμάκων, αλλά και η διάθεσή τους γίνεται άμεσα σε όλο τον κόσμο.
Ένα από τα σημαντικότερα θετικά γνωρίσματα της παγκοσμιοποίησης είναι οι τηλεπικοινωνίες. Διεθνής τηλεφωνία, Ίντερνετ, ειδήσεις από κάθε γωνιά της γης, είναι πια καθημερινό φαινόμενο για όλους μας.

Στην αντίπερα όχθη προβάλλονται τα εξής επιχειρήματα:

Συχνό και επίκαιρο παράδειγμα που δίνουν οι επικριτές της διεθνοποίησης είναι η έλλειψη εθνικής ταυτότητας. Πράγματι όταν ένας λαός δέχεται κάθε λογής αξίες, έθιμα κτλ, χάνεται η ταυτότητά του. Για παράδειγμα στην Ελλάδα ο τρόπος ένδυσης (ακολουθώντας τη γραμμή: φουστανέλες-γαλλικό φράκο-σημερινό ντύσιμο) είναι χαρακτηριστικός. Επίσης η μουσική, είναι ένα άλλο στοιχείο εθνικής ταυτότητας. Πλέον ο πληθυσμός έχει παγκόσμιου βεληνεκούς μουσικές επιρροές, κάτι που φυσικά μειώνει το ενδιαφέρον για τις «εθνικές μουσικές»

Ένα άλλο πρόβλημα είναι η αύξηση της μετανάστευσης και συνάμα της λαθρομετανάστευσης. Οικονομικοί μετανάστες συρρέουν στα μεγάλα αστικά κέντρα προκειμένου να εξασφαλίσουν μια θέση εργασίας, και να κάνουν μια διαφορετική ζωή από αυτή που είχαν στην πατρίδα τους. Αυτό δεν είναι απαραίτητα αρνητικό γιατί καλύπτουν θέσεις εργασίας συνεισφέροντας στην οικονομία του κράτους όπου εργάζονται. Υπάρχει όμως και η δεύτερη κατηγορία των λαθρομεταναστών η οποία αναφέρεται στα άτομα τα οποία παράνομα εισέρχονται σε χώρες προκειμένου είτε να διαμείνουν είτε να χρησιμοποιήσουν την εκάστοτε χώρα ως «πάτημα» για να μεταβούν σε κάποια άλλη.

Παράλληλα υπάρχουν και οι υποστηρικτές της ιδέας ότι οι «μεγάλες δυνάμεις» χρησιμοποιούν την παγκοσμιοποίηση προκειμένου να ελέγξουν ευκολότερα τον κόσμο. Αυτό σύμφωνα με τη θεωρία γίνεται όταν οι λαοί έχουν πολλά κοινά, άρα είναι πιο εύκολη η προπαγάνδα. Ακόμη βλέπουμε και άλλα ζητήματα όπως εχθρότητα μεταξύ των λαών-μελών του δυτικού κόσμου, με κράτη του Ισλάμ, με αρκετούς να αποδίδουν την κατάσταση αυτή στη διεθνοποίηση.

Επίλογος-Συμπέρασμα

Η παγκοσμιοποίηση σίγουρα έχει πάρα πολλά θετικά όπως και αρνητικά στοιχεία. Σε τομείς όπως το εμπόριο και οι τηλεπικοινωνίες, τα αποτελέσματα και η επιτυχία της είναι εμφανή. Ιδιαίτερα το ίντερνετ έχει δώσει απίστευτη ώθηση στις επικοινωνίες, και έχει φέρει την ανθρωπότητα πολύ κοντά. Όσον αφορά τα αρνητικά στοιχεία, θα δώσουμε κάποιες απαντήσεις εδώ. Η έλλειψη αισθήματος εθνικής ταυτότητας, η οποία σύμφωνα με ακροδεξιούς κύκλους οφείλεται στην παγκοσμιοποίηση, θα μπορούσε να θεωρηθεί βάσιμο επιχείρημα, εάν πράγματι υπήρχε σοβαρό ζήτημα έλλειψης ταυτότητας. Αλλά όταν η εθνική ταυτότητα που κάποιοι θέλουν να έχουν είναι αυτή των αρχαίων ελλήνων του 5ου αιώνα, και το τρίμηνο των μαχών στην Αλβανία το 1940, τότε είναι λογικό οι νέοι, να στρέφονται σε κάτι πιο παγκοσμιοποιημένο. Από τη στιγμή μάλιστα που στην Ελλάδα τα ΜΜΕ βασίζονται στις αρχές του εθνομηδενισμού (δηλαδή ότι ο όρος εθνική ταυτότητα υπάρχει μόνο στην φαντασία των εθνικιστών) δεν γίνεται να χρησιμοποιείται η εθνική ταυτότητα ως μειονέκτημα της παγκοσμιοποίησης. Ακόμη όμως και αν κάποιος αμφιβάλλει, ας σκεφτεί ένα απλό παράδειγμα για το ότι η «εθνική ταυτότητα» είναι κάτι το οποίο υπάρχει μόνο στην φαντασία των ανθρώπων: Η μουσική που ακούμε, είτε αυτή είναι Ροκ, λαϊκά, ποπ, μέταλ κ.ο.κ., προέρχεται από διάφορα μέρη του κόσμου. Παρόλα αυτά, εμείς ακούμε το συγκεκριμμένο είδος, και μας αρέσει, παρότι δεν προέρχεται από την ¨αγνή Ελλάδα». Οπότε, για ποιά εθνική ταυτότητα μιλάμε, έχοντας στο νου μας τα 1000 χρόνια βυζαντινής αυτοκρατορίας(στην οποία η Ελλάδα ήταν ένα απλό προτεκτοράτο δίχως ιδιαίτερη σημμασία) τα 400 χρόνια τουρκικής σκλαβιάς κτλ;

Σχετικά με τη λαθρομετανάστευση, δεν μπορούμε να κατηγορήσουμε την παγκοσμιοποίηση για τις ορδές ανθρώπων που έρχονται στη χώρα. Για αυτό ευθύνονται κυρίως άστοχες πολιτικές ιμπεριαλισμού, καθώς οι περισσότεροι λαθρομετανάστες έρχονται από χώρες που έχουν πληγεί από πολέμους. Δεν είναι λογικό να ζητάμε να φύγουν οι λαθρομετανάστες ενώ την ίδια στιγμή να πηγαίνουν Έλληνες στρατιώτες στο Αφγανιστάν και το Ιράκ μέσω του ΝΑΤΟ.  Άλλος λόγος είναι οι πρόχειρες διακρατικές συμφωνίες που υπόγραψαν οι κυβερνήσεις σχετικά με το μεταναστευτικό ζήτημα. Το μεταναστευτικό χρειάζεται σοβαρή πολιτική, και πολλή προσπάθεια για την αντιμετώπισή του, και όχι βιασύνη και αδιαφορία, όπως γινόταν -και θα γίνεται δυστυχώς- έως τώρα.

Εν κατακλείδι, το άνοιγμα των συνόρων βοήθησε και βοηθά πάρα πολύ την ανθρωπότητα, προσφέροντας οικονομικά, πολιτιστικά και επιστημονικά κέρδη. Αυτό που οφείλει η παγκόσμια κοινότητα να πράξει, είναι να εξαλείψει τα μειονεκτήματα, (με τη λογική της συνδιαμόρφωσης, όχι του φασισμού) προκειμένου ακόμη και οι πιο σκληροπυρηνικοί εχθροί της παγκοσμιοποίησης να δουν τα θετικά και να συμβάλλουν στην καλυτέρευση του τρόπου ζωής.

Του Μηνά Λυριστή